Specala ofro
Ido-Situi
Interretala dicionarii
Ido-uzantogrupi
Diversa texti, literaturaji, Idokursi ed Idofilmi
Plusa Situi
Idofonduri
Wiki interna
modifikez flanko-bendo
Impressum: / Impresumo:
Inhaber der Internetpräsenz www.ido.li: propietanto dil retsituo www.ido.li Deutsche Ido-Gesellschaft e.V. Germana Ido-Societo r.a. c/o ver.di Berlin FB 8 / AG Ido Köpenicker Str. 30 D- 10179 Berlin
|
WikiNovaVorti1988
Lexiko di Nova Vorti
adoptita depos 1922
kompilita da Camiel De Cock
Ca listo esas korektigita e la Rusa vorti esas tradukita da Detlef Groth e Anvarzhon Zhurajev en 2010.
ligilo* http://interlanguages.net/nova.html
This page will contain the Lexiko di Nova Vorti (Dictionary of New Words) by Camiel de Cock, 1988. At present it is under construction.
The abbreviations used are: D German (Deutsch), E English, F French, I Italian, S Spanish, R Rusa. Where possible the year of official adoption is indicated. Comments not present in the published book are in square brackets [ ].
INTRODUKTO
De multa yari ja l'Idistaro bezonas listo di la nova radiki adoptita depos l'edito di la «Ido-English Dictionary» da L. H. Dyer en 1924. Pri la periodo til 1937 ni posedas la Raporto da J. Roze, di qua l'unesma parto konsistas ek 66 pagini. Ma pri la periodo pos 1937 on mustas serchar la nova vorti en diversa revui, kelkafoye desfacile obtenebla. Pro ta motivi e segun la deziri expresita dum plura konferi, ni probis kompilar lexiko di ta nova radiki, admisita en unesma periodo da l'Akademio, e, pos la ceso di la Akademiala labori, da la Direktanta Komitato. Lo esis posibla nur danke a la helpo e l'incito da plura Samideani. Me dankas specale Roberto Castelló, Henry Jacob, Andreas Juste, Clara Kreis-Schneeberger, Tom Lang e D-ro P. Meylan. Me konfesas, ke la verko esas nek kompleta, nek perfekta, e me volunte recevos remarki e sugesti por eventuala adjunti ed ameliori. Me intencas pos kelka yari editar lexiko plu kompleta qua, ni darfas esperar lo, kontenos multa plusa nova vorti. A ti, qui voluntos kunlaborar, me expresas ja de nun mea gratitudo.
Camiel de Cock.
EXPLIKI
Ni esforcis kompilar en nia verko listo de la vorti admisita depos l'ecelanta vortaro da L. H. Dyer «Ido-English Dictionary».
Ta libro imprimesis en yaro 1924, ma pro la tempo necesa por la preparo dil edito, ol kontenas nur la vorti admisita til la yaro 1922. Depos ta yari nova radiki admisesis segun ritmo diversa segun la periodi. Ma multa ek li esas pure ciencala; poka Idisti havos okaziono mem unfoye dum sua vivo uzar exemple: «acefalokisto, asklepiado, fototropismo» e tale plus. Konseque ni kompilis du listi. La «Listo A» kontenas la vorti uzebla en la vivo omnadia, por korespondo, konferi, artikli e generala literaturo.
Kande lo esas posibla ni mencionas la yaro dil acepto, la defino redaktita lore e la tradukuro ad en:
- D Germana
- E Angla
- F Franca
- I Italiana
- S Hispana
- R Rusa
Ni regretas, ke ni ne povas adjuntar tradukuro ad en la Rusa linguo. Ni esperas obtenar por lo, la helpo di kelka Ruslingua kunlaboranti. Ultre lo tamen oportos solvar la problemo dil alfabeto. Rusa vorti skribita per latina literi aspektas stranja e kelkafoye mem shokiva. La latina literi ne suficas ya por transskribar korekte multa soni di la Rusa linguo, qua uzas la bela e kompleta alfabeto Kirila. La «Listo B» kontenas quaze nur ciencala vorti e por multa kazi ni nur savas, ke li adoptesis, ma, til nun, ni konocas nek la dato dil admiso, nek la defino. Li restos en ta listo til ke ni havos la necesa dokumentizo. Ultree ni havas la intenco kompliar ula triesma parto, la «Listo C», qua kontenas radiki e vorti propozita precipue da Talmey e kompilita da Roze en lua raporto od anke la vorti uzita depos 1922 dal idista skripteri. On devos decidar kad oportos (e kad esos posibla) asemblar ta tri listi, ed anke la vorti qui adjuntesos dum la venonta yari, por editar libro, qua esos «Suplemento di la Vortaro da Dyer».
Ido | Yaro | Klarigo | Germana | Angla | Franca | Italiana | Hispana | Rusa | Rusa (Transl.) |
-ab- | 1947 | verbal infixo qua indikas, che verbo, la anteeso kompare a tempo-punto di epoko pasinta o futura. [See Changes in Ido for fuller explanation / Videz ica ligo por plu plena expliko.] |
abanik.o | 1926 | manu-ventizilo por agitar l'aero ye freshigo: en sudala landi l'abaniko uzesas freque | Fächer, Wedel | fan | éventail | ventaglio, rosta | abanico | веер | NA |
abiso | 1926 | granda profundajo submara [Oportas remarkar, ke anke existas formo abismo, plu frue adoptita, ma la difero inter la senci di la du vorti ne es klara.] | Tiefseeabgrund | abyss | abysse | abisso | abismo | пропасть | NA |
abstrakt.a | 1947 | qua indikas qualeso en su ipsa, sen realeso: blankeso, boneso, vakueso, esas abstrakta idei e vorti [Notez: ica formo remplasas la original formo abstraktita, de verbo abstraktar, anke nun supresita (vid. abstraktigar sube)] | abstrakt | abstract | abstrait | astratto | abstracto | абстрактный | NA |
abstraktig.ar {tr} | 1947 | igar abstrakta, on povas abstraktigar ula principo de ul evento | abstrahieren, in Gedanken absondern, absehen | to abstract | abstraire | astrarre | abstraer, hacer abstracción | абстрагировать | abstragirovat' |
aceton.o | 1925 | liquido qua formacas su kande on distilas acetat.o | Azeton | acetone | acétone | acetone | acetona | ацетон | acyeton |
aerograf.o | 1929 | ciencisto pri l'aerografio | Aerograph | aerographer | aérographe | aerografo | aerógrafo | аэрограф |
afanon.o | 1929 | intruzachemo | Zudringlicher | busybody | brouillon, fâcheux, officieux, ardélion | affanone, faccendone, armeggione, factotum, faccendiere | entremetido | хлопотун | khlopotun |
agar-agar.o | 1926 | gelatino extraktita de «Gracilaria lichenoïdes», same de diversa algi | Agar-Agar, chinesische Gelatine | agar-agar, Ceylon moss | agar-agar | agar-agar | agar-agar | агар-агар | agar-agar |
agnostik.a | 1929 | | agnostisch | agnostic, agnosticism | agnostique | agnostico | agnóstico, anke agnostikismo | агностический |
-ajo | 1925 | sufixo qua indikas: 1. Kozo facita ek ula materio, o qua posedas ta o ca karaktero (ex.: lanajo, kotonajo, bonajo, bitrajo)- 2. (per extenso di la senco) Ago, parolo, procedo di ... (amikalajo, pueralajo) - 3. (kun verbo transitiva) Indikas la objekto pasiva di la ago (cakaze, lu equivalas «-ata»)(ex.: manjajo: karno, pano, legumi; vidajo: kozo vidata) - 4. (kun verbo mixita) -ajo = a(ta)jo (ex. chanjajo: kozo chanjata) - 5. (kun verbo netransitiva) Indikas ka subjekto ed equivalas -(ant)ajo (ex.: rezultajo: to quo rezultas; eventajo: to quo eventas) |
ajun.a | 1931 | ne ja manjinta | nüchtern | sober | à jeun | digiuno | en ayunas | натощак | NA |
aktinik.a | 1928 | qua efektigas chanji kemiala ye radii luma o fota od energio radianta | aktinisch | actinic | actinique | attinico | actínico | актинично | NA |
alergi.o | 1970 | (adj. alergiala) reakto ne-normala di la korpo a substanci normale ne-nociva | Allergie | allergy | allergie | allergia | alergia | аллергия | аллергия |
alias | 1979 | (adv. de la latina). Ex. sioro N... alias E... (altre nomizita) |
alini.ar {tr} | 1925 | ordinar segun rekta lineo: on alinias planti, soldati, edifici e.c. | gerade richten, in Linie bringen, ausrichten | to align, to set in line | aligner | allineare | alinear | выравнивать, ввести в строку | vjravnivat', vvyesti v stroku |
alkald.o | 1925 | (vice alkado) komonestro e pacojudiciisto en Hispania | Alkalde, Dorfrichter, Schulze | alcalde | alcade, alcalde | alcade | alcalde | алькальд | al'kal'd |
alo.o | 1964 | genero dil liliacei, kun dika folii, di qui on extraktas rezino bitra, purgiva | Aloe | aloe | aloes | aloe, aloè | áloe, zábila | алоэ | NA |
alpak.o | 1964 | ruminero dil genero lamao: l'alpaki vivas en Sud-amerika. Lano de alpakopili. | Alpaka | alpaca | alpaca | alpaca | alpaca | альпака | al'paka |
alternator.o | 1926 | generatoro por produktar alternanta korento | Generator, Wechselstromerzeuger | alternator | alternateur | alternatore | alternador | генератор | gyenyerator |
altist.o | 1964 | ta qua pleas alto | Altist, Bratschist | alto-player, violist | joueur d'alto | suonatore di viola da braccio | el que toca la viola | альтист | al'tist |
amarilis.o | 1929 | bulbo planto kun granda, bela flori ye dolcega odoro; l'amariliso kultivesas en la gardeni | Amaryllis | amaryllis | amaryllis | amarilli | amarilis | амариллис | amarillis |
amb.a | 1947 | la du kune | beide | both | les deux | ambedue, ambo, i due | ambos, entrambos, los dos | оба | oba |
amelior.ar {tr} | 1958 | igar plu bona, bonigar | bessern | to ameliorate [improve tr.] | améliorer | migliorare | mejorar | улучшить | NA |
anamnez.ar {tr} | 1929 | explorar la pasinta korpostando sanesala di persono kuracenda: anamnezar malada persono es grava medicinala funciono | Anamnese, Rückerinnerung ausüben | to make an anamnesis | faire l'anamnésie | effettuare una anamnesi | hacer una anamnesis | сделать анамнез | sdyelat' anamnyez |
anorak.o | 1979 | Vesto kurta kun kapuco portata en diversa landi, ed inter altri da skieri | anorak | anorak | anorak | anorak | anorak | куртка | NA |
anterior.a | 1951 | antea, avana, do pri tempo e spaco | vorher, früher, vorherig | anterior, previous | antérieur | anteriore | anterior | прежний | NA |
antibiotik.o | 1979 | substanco medikala uzata por inhibar la kresko di, o destruktar, mikro-organismi qui esas la kauzo di morbi infektiva | Antibiotikum | antibiotics | antibiotique | antibiotico | NA | антибиотик | antibiotik |
antibiotik.a | 1979 | | antibiotisch | antibiotic | antibiotique | NA | antibiotico | антибиотический | NA |
anticiklono | 1949 | atmosferala centro alta-presa | NA | anticyclone | anticyclone | NA | anticiclón | антициклон | anticiklon |
antiquar.a | 1949 | | antiquarisch | antiquarian | antique | NA | antiquario | антикварный | NA |
antirin.o | 1949 | genero di skrofulacei |
antisept.a | 1949 | antiseptianta | NA | antiseptic | antiseptique | NA | antiséptico | антисептический | antisyeptichyeskiy |
antus.o | 1949 | ucelo-speco |
anul.ar {tr} | 1949 | deklarar kom nevalida | annullieren, als ungültig erklären | to annul | annuler | annullare | anular. | аннулировать | annulirovat' |
apen | 1929 | (ultre: apene): depos tre kurta tempo; preske ne | kaum, schwerlich | hardly, scarcely | à peine | appena | apenas | вряд ли | vryad li |
apreci.ar {tr} | 1950 | vidar ed intelektar la valoro ed importo di ulo, judikar segun la merito | wüdigen | to appreciate | apprécier | apprezzare | apreciar | ценить | cyenit' |
aproxim.ar {tr} | 1926 | establisar, determinar, ne rigoroze ed exacte segun cienco, ma nur proxime, cirkume: kalkulo, valoro, formulo, solvo aproximesas | annähernd angeben, annähern | to approximate | approcher, évaluer approximativement | appressare, approssimare, avvicinare | aproximar, acercar | приближаться | NA |
artileri.o | 1949 | (vice: artilrio) | Artillerie | artillery | artillerie | NA | artillería | артиллерия | NA |
artizan.o | 1951 | industrial o mi-industriala laboristo, maxim multakaze habila pri sua mestiero; l'artizano praktikas sua profesiono sive sen helpero sive helpata da kelka kompani, sen esar guvernata da patrono | Handwerker, Kunstarbeiter | artisan, mechanic | artisan | artigiano | artesano | ремесленник | ryemyeslyennik |
aspirin.o | 1951 | acido acetil-salicila medicinale uzata kontre febro e dolori | aspirin | aspirin | aspirin | aspirin | aspirin | аспирин | aspirin |
asterisk.o | 1926 | steleto (*) por markizar vorti propozita, ne ja adoptita dal kompetent autoritato, anke por markizar historiala formo supozita | Sternchen | asterisk | astérisque | asterisco | asterisco | звездочка | zvyezdochka |
atach.ar {tr} | 1951 | forte juntar (kozi o personi) | anschliessen, attachieren, beigesellen | to attach | attacher | adjuntar | attaccare (unire) | приложить, прилагать, придавать | NA |
atelier.o | 1929 | loko en qua laboras piktisto, skultisto, fotografisto, artizano | Atelier | atelier (workshop), studio | atelier | studio, bottega | estudio, taller | ателье | atyel'ye |
atitud.o | 1950 | mentala posturo: vere, il montras nobla atitudo | Haltung, Verhalten | attitude | attitude | attitudine | actitud | отношение, позиция | Otnoshyeniye |
atol.o | 1929 | koralia insulo | Atoll, ringförmige Koralleninsel | atoll | atoll | atollo | atol | атолл | atoll |
auspici.o | 1929 | (vice: auspico) predico ek la flugo o la kanto dil uceli (en Roma antiqua) | Anzeichen, Auspizium | auspice(s), favourable omen | auspice | auspizio | auspicio | предзнаменование | NA |
autobus.o | 1926 | omnabusa automobilo | Autobus | bus, omnibus | autobus | autobus | autobus | автобус, омнибус | avtobus, omnibus |
auxiliar.a | 1951 | helpala, helpanta | hilfs- | auxiliary | auxiliare | ausiliare | auxiliar | вспомогательный | vspomogatyel'njy |
avion.o | 1951 | (ultre: aeroplano) | Flugzeug, Aeroplan | aeroplane | aéroplane, avion | aeroplano | aeroplano, avión | самолет, аэроплан [DG] | NA |
bej.a | 1951 | sablo-kolora | sandfarben, beige | beige | beige | bigio | beige, castaño claro | бежевый | byezhyevjy |
bukmaker.o | 1925 | profesionisto dil pariado ye kavalo-konkurso-kuri | Buchmacher | bookmaker | bookmaker | bookmaker | el que hace | букмекер | bukmyekyer |
centi- | 1955 | prefixo indikanta la centima parto [Note: this means that some of the roots beginning centi- given in Dyer have now become compounds, i.e. those roots have ceased to exist / Notez: ico implikas ke ula di la radiki en Dyer qui komencas per centi- es nun derivuri, to es, ta radiki cesis existar.] | hundert- | cent- | cent- | NA | cent- | санти- | NA |
certen.a | 1954 | inter ula e certa, preske certa, certatra | gewiss (mehr oder weniger sicher) | certain | certain | certo (un certo...), alcuno, taluno | cierto (dia, persona o cosa) | определённый | NA |
certifik.ar {tr} | 1926 | atestar ulo kom certa, kom autentika | zertifizieren, beglaubigen, verbürgen, bescheinigen | to certify | certifier | certificare | certficar (declarar auténtico) | сертифицировать | syertificirovat' |
champinion.o | 1926 | genero de fungi dil familio agaricenei, manjebla | Champignon | mushroom, champignon | champignon de couche, psalliote | fungo | seta, hongo comestible | шампиньон | NA |
dekalkomani.o | 1925 | transporteso di imaji kolorizita ad-sur surfaco (ex. porcelano, papero) qua retenas lia stampuro | Abziehbild | transfer (picture) | décalcomanie | calcomania (Melzi) | calcomania | переводная картинка | NA |
delegacion.o | 1955 | delegitaro | Delegation, Abordnung | delegation | délégation | delegazione | delegación | делегация | dyelyegaciya |
distint.a | 1925 | markizita da specala karaktero | deutlich (hervorgehoben), bestimmt | distinct | distinct | distinto | distinto | ясный | NA |
dolar.o | 1956 | monet-uno en Usa, Kanada,... | Dollar | dollar | dollar | dolaro | dólar | доллар | dollar |
eficient.a | 1928 | produkuktanta la maxim granda rezultajo dezirita po la minima energio-spenso | wirksam, wirkend | efficient | efficient | efficiente | eficiente | эффективный | effyektivnjy |
ekologi.o | 1927 | cienco di relati inter la organismi e la medio en qua li vivas, kun la cirkonstanci organika e ne-organika di la existo | Ökologie | ecology | écologie | ecologia | ecologia | экология | NA |
ekonomik.o | 1924 | cienco e teorio di la ekonomio | Wirtschafstlehre, Nationalökonomie | economics | économique, économie (science) | economia (scienza) | económica, economica, cienca económica | учение об экономика | NA |
elabor.ar {tr} | 1931 | produktar per laboro, precipue pri mentala produkturi, a qui on aplikas diligenteso e sorgo | ausarbeiten | to elaborate | élaborer | elaborare | elaborar | разработать | razrabotat' |
elektronik.o | 1971 | | Elektronik | electronics | électronique | NA | electrónica | электроника | elyektronika |
elevator.o | 1979 | aparato por elevar od abasar vertikale homi o kozi de ula etajo ad altra | Aufzug | elevator, lift | élévateur | elevatore | elevador | лифт | lift |
em.o | 1971 | (ultre: skopo) finala punto vizata (intencata) | Ziel (nicht Zweck) | aim | but | meta, mira | término, blanco, meta. | цель | cyel' |
enzim.o | 1927 | fermento solvebla | Enzym | enzyme | enzyme | enzima | enzima | энзим | NA |
eon.o | 1971 | evo dil universo, kosmal e geologiala ciklo | Äon, Zeitalter | eon | éon | era | era | эпоха | NA |
equi- | 1927 | prefixo ciencala signifikanta "egala" [Note: this officializes the asterisked reference in Dyer / ico oficaligas la refero asteriskizita en Dyer.] | equi-, gleich- | equi | équi-, égal | equi- | equi-, igual | экви- | ekvi- |
eshelon.o | 1926 | kombatala formacuro | Staffelstellung (miltärich) | echelon(-order) | échelon | scalino | escalón | NA | NA |
exasper.ar {tr} | 1925 | bitrigar la humoro per troa irito | aufregen (sehr stark), reizen | to exasperate | exaspérer | esasperare | exasperar | раздражать | razdrazhat' |
formulari.o | 1925 | modela imprimuri plenigenda | Formular, Vordruck | form (to be filled in) | formulaire | NA | formulário | формуляр | NA |
futbal.o | 1979 | sporto | Fussball | football | footbal | calcio | fúbol | футбол | futbol |
hiper- | 1928 | prefixo qua signifikas "super, trans, ecese" | über, übermässig, übertrieben | over, excessively, hyper- | au-dessus, au-dlà, à l'excès | por encima, más allá, con exceso | NA | гипер- | giper- |
hobi.o | 1971 | temo od okupajo preferata qua ne esas la profesiono o laboro precipua | Lieblingsbeschäftigung | hobby | dada, violon d'Ingres | passione | comidilla. | хобби | khobbi |
ignor.ar {tr} | 1929 | refuzar saveskar, konoceskar; vole ne-savar, vole ne-konocar | ignorieren | to ignore | ignorer | ignorare | ignorar. | игнорировать | ignorirovat' |
-ivor- | 1926 | sufixo qua signifikas "qua nutras su ye..." |
kidnap.ar {tr} | 1971 | raptar infanto o homo, generale por postular ransono | entführen | to kidnap | kidnapper | rapire | secuestrar. | похищать | pokhishchat' |
poli- | 1928 | ciencala prefixo = multa- |
propagand.ar {m} | 1979 | difuzar informi e/o opinioni por persuadar altri adoptar la sama kredi ed opinioni. Antee "propagar" uzesis kun du senci: "genitar" e "propagandar". "Propagar" restas nur por la senco "genitar" | propagieren | to spread propaganda, to propagandise | faire de la propagande | far propaganda | propagar | пропаганди́ровать | NA |
pund.o | 1979 | unajo di monetaro britaniana | Pfund sterling | pound sterling | livre sterling | libbra sterlina | libra esterlina | Фунт стерлингов | funt styerlingov |
radar.o | 1979 | aparato, detektoro, qua emisas fasko de ondi elektro-magnetala tre kurta, e recevas olua eko, tale posibligante determinar la direciono e la disto di ula objekto | radar | radar | radar | radar | radar | радар | radar |
radioaktiv.a | 1958 | | radioaktiv | radioactive | radio-actif | radioattivo | radioactivo | радиоактивный | NA |
repas.ar {tr} | 1926 | glatigar linjo, stofi per varma fero | bügeln, plätten | to smooth, iron | repasser | NA | planchar | гладить | NA |
sandwich.o | 1979 | loncho dina de shinko, edc. inter du pan-lonchi dina, di qua la facio qua kontraktas kun la shinko es normale butrizita | sandwich | sandwich | sandwich | panino imbottito | sandwich | сэндвич, бутерброд | NA |
stereofoni.o | 1979 | riprodukto di sono (de radio, magnetofono, edc.) por donar efekto realatra uzante du lautparolilo | NA | stereophony | stéréophonie | NA | stereofonia | NA | NA |
suvenir.o | 1979 | objekto, donacajo qua memorigas ulu, qua igas pensar ad antea evento o periodo | Andenken | souvenir | souvenir | ricordo | regalo de recuerdo | сувенир | suvyenir |
telekomunik.o | 1979 | ensemblo dil tekniki por trans-sendar informi ye disto (radio-komuniko, telegrafo, telefono, televiziono, tele-imprimo) | Telekommunikation | telecommunication | télécommunication | NA | telecomunicación | телекоммуникация | NA |
televizion.o | 1958 | | Fernsehempfänger | television | télévision | televisione | television | телевизор | NA |
yogurt.o | 1979 | lakto koagulinta per fermento specala veninta de Bulgaria | Joghurt | yoghurt | yaourt | iogurt | yogur | йогурт | yogurt |
Kun helpo da la Pons vortaro ed IATE
|