IDO • Linguo Internaciona • Universala • Neutra • Facila


English Deutsch Français Plusa lingui

WikiNovaVorti1988


Vu esas la esma
vizitanto di ca ret-situo

Specala ofro

Ido-Situi

Kurseto por Infanti da A. Martinez (Hispania), PDF-file 2Mb

Interretala dicionarii

Ido-uzantogrupi

Diversa texti, literaturaji, Idokursi ed Idofilmi

Plusa Situi

Idofonduri

Wiki interna

modifikez flanko-bendo

Impressum: / Impresumo:

Inhaber der Internetpräsenz www.ido.li:
propietanto dil retsituo www.ido.li

Deutsche Ido-Gesellschaft e.V.
Germana Ido-Societo r.a.
c/o ver.di Berlin
FB 8 / AG Ido
Köpenicker Str. 30
D- 10179 Berlin

WikiNovaVorti1988

Lexiko di Nova Vorti

adoptita depos 1922

kompilita da Camiel De Cock

Ca listo esas korektigita e la Rusa vorti esas tradukita da Detlef Groth e Anvarzhon Zhurajev en 2010.

ligilo* http://interlanguages.net/nova.html

This page will contain the Lexiko di Nova Vorti (Dictionary of New Words) by Camiel de Cock, 1988. At present it is under construction.

The abbreviations used are: D German (Deutsch), E English, F French, I Italian, S Spanish, R Rusa. Where possible the year of official adoption is indicated. Comments not present in the published book are in square brackets [ ].

INTRODUKTO

De multa yari ja l'Idistaro bezonas listo di la nova radiki adoptita depos l'edito di la «Ido-English Dictionary» da L. H. Dyer en 1924.
Pri la periodo til 1937 ni posedas la Raporto da J. Roze, di qua l'unesma parto konsistas ek 66 pagini.
Ma pri la periodo pos 1937 on mustas serchar la nova vorti en diversa revui, kelkafoye desfacile obtenebla.
Pro ta motivi e segun la deziri expresita dum plura konferi, ni probis kompilar lexiko di ta nova radiki, admisita en unesma periodo da l'Akademio, e, pos la ceso di la Akademiala labori, da la Direktanta Komitato.
Lo esis posibla nur danke a la helpo e l'incito da plura Samideani. Me dankas specale Roberto Castelló, Henry Jacob, Andreas Juste, Clara Kreis-Schneeberger, Tom Lang e D-ro P. Meylan.
Me konfesas, ke la verko esas nek kompleta, nek perfekta, e me volunte recevos remarki e sugesti por eventuala adjunti ed ameliori.
Me intencas pos kelka yari editar lexiko plu kompleta qua, ni darfas esperar lo, kontenos multa plusa nova vorti.
A ti, qui voluntos kunlaborar, me expresas ja de nun mea gratitudo.
Camiel de Cock.

EXPLIKI

Ni esforcis kompilar en nia verko listo de la vorti admisita depos l'ecelanta vortaro da L. H. Dyer «Ido-English Dictionary». Ta libro imprimesis en yaro 1924, ma pro la tempo necesa por la preparo dil edito, ol kontenas nur la vorti admisita til la yaro 1922.
Depos ta yari nova radiki admisesis segun ritmo diversa segun la periodi.
Ma multa ek li esas pure ciencala; poka Idisti havos okaziono mem unfoye dum sua vivo uzar exemple: «acefalokisto, asklepiado, fototropismo» e tale plus.
Konseque ni kompilis du listi.
La «Listo A» kontenas la vorti uzebla en la vivo omnadia, por korespondo, konferi, artikli e generala literaturo. Kande lo esas posibla ni mencionas la yaro dil acepto, la defino redaktita lore e la tradukuro ad en:

  • D Germana
  • E Angla
  • F Franca
  • I Italiana
  • S Hispana
  • R Rusa

Ni regretas, ke ni ne povas adjuntar tradukuro ad en la Rusa linguo. Ni esperas obtenar por lo, la helpo di kelka Ruslingua kunlaboranti. Ultre lo tamen oportos solvar la problemo dil alfabeto. Rusa vorti skribita per latina literi aspektas stranja e kelkafoye mem shokiva. La latina literi ne suficas ya por transskribar korekte multa soni di la Rusa linguo, qua uzas la bela e kompleta alfabeto Kirila.
La «Listo B» kontenas quaze nur ciencala vorti e por multa kazi ni nur savas, ke li adoptesis, ma, til nun, ni konocas nek la dato dil admiso, nek la defino. Li restos en ta listo til ke ni havos la necesa dokumentizo.
Ultree ni havas la intenco kompliar ula triesma parto, la «Listo C», qua kontenas radiki e vorti propozita precipue da Talmey e kompilita da Roze en lua raporto od anke la vorti uzita depos 1922 dal idista skripteri.
On devos decidar kad oportos (e kad esos posibla) asemblar ta tri listi, ed anke la vorti qui adjuntesos dum la venonta yari, por editar libro, qua esos «Suplemento di la Vortaro da Dyer».

IdoYaroKlarigoGermanaAnglaFrancaItalianaHispanaRusaRusa (Transl.)
-ab-1947verbal infixo qua indikas, che verbo, la anteeso kompare a tempo-punto di epoko pasinta o futura. [See Changes in Ido for fuller explanation / Videz ica ligo por plu plena expliko.]
abanik.o1926manu-ventizilo por agitar l'aero ye freshigo: en sudala landi l'abaniko uzesas frequeFächer, Wedelfanéventailventaglio, rostaabanicoвеерNA
abiso1926granda profundajo submara [Oportas remarkar, ke anke existas formo abismo, plu frue adoptita, ma la difero inter la senci di la du vorti ne es klara.]TiefseeabgrundabyssabysseabissoabismoпропастьNA
abstrakt.a1947qua indikas qualeso en su ipsa, sen realeso: blankeso, boneso, vakueso, esas abstrakta idei e vorti [Notez: ica formo remplasas la original formo abstraktita, de verbo abstraktar, anke nun supresita (vid. abstraktigar sube)]abstraktabstractabstraitastrattoabstractoабстрактныйNA
abstraktig.ar {tr}1947igar abstrakta, on povas abstraktigar ula principo de ul eventoabstrahieren, in Gedanken absondern, absehento abstractabstraireastrarreabstraer, hacer abstracciónабстрагироватьabstragirovat'
aceton.o1925liquido qua formacas su kande on distilas acetat.oAzetonacetoneacétoneacetoneacetonaацетонacyeton
aerograf.o1929ciencisto pri l'aerografioAerographaerographeraérographeaerografoaerógrafoаэрограф
afanon.o1929intruzachemoZudringlicherbusybodybrouillon, fâcheux, officieux, ardélionaffanone, faccendone, armeggione, factotum, faccendiereentremetidoхлопотунkhlopotun
agar-agar.o1926gelatino extraktita de «Gracilaria lichenoïdes», same de diversa algiAgar-Agar, chinesische Gelatineagar-agar, Ceylon mossagar-agaragar-agaragar-agarагар-агарagar-agar
agnostik.a1929 agnostischagnostic, agnosticismagnostiqueagnosticoagnóstico, anke agnostikismoагностический
-ajo1925sufixo qua indikas: 1. Kozo facita ek ula materio, o qua posedas ta o ca karaktero (ex.: lanajo, kotonajo, bonajo, bitrajo)- 2. (per extenso di la senco) Ago, parolo, procedo di ... (amikalajo, pueralajo) - 3. (kun verbo transitiva) Indikas la objekto pasiva di la ago (cakaze, lu equivalas «-ata»)(ex.: manjajo: karno, pano, legumi; vidajo: kozo vidata) - 4. (kun verbo mixita) -ajo = a(ta)jo (ex. chanjajo: kozo chanjata) - 5. (kun verbo netransitiva) Indikas ka subjekto ed equivalas -(ant)ajo (ex.: rezultajo: to quo rezultas; eventajo: to quo eventas)
ajun.a1931ne ja manjintanüchternsoberà jeundigiunoen ayunasнатощакNA
aktinik.a1928qua efektigas chanji kemiala ye radii luma o fota od energio radiantaaktinischactinicactiniqueattinicoactínicoактиничноNA
alergi.o1970(adj. alergiala) reakto ne-normala di la korpo a substanci normale ne-nocivaAllergieallergyallergieallergiaalergiaаллергияаллергия
alias1979(adv. de la latina). Ex. sioro N... alias E... (altre nomizita)
alini.ar {tr}1925ordinar segun rekta lineo: on alinias planti, soldati, edifici e.c.gerade richten, in Linie bringen, ausrichtento align, to set in linealignerallinearealinearвыравнивать, ввести в строкуvjravnivat', vvyesti v stroku
alkald.o1925(vice alkado) komonestro e pacojudiciisto en HispaniaAlkalde, Dorfrichter, Schulzealcaldealcade, alcaldealcadealcaldeалькальдal'kal'd
alo.o1964genero dil liliacei, kun dika folii, di qui on extraktas rezino bitra, purgivaAloealoealoesaloe, aloèáloe, zábilaалоэNA
alpak.o1964ruminero dil genero lamao: l'alpaki vivas en Sud-amerika. Lano de alpakopili.Alpakaalpacaalpacaalpacaalpacaальпакаal'paka
alternator.o1926generatoro por produktar alternanta korentoGenerator, Wechselstromerzeugeralternatoralternateuralternatorealternadorгенераторgyenyerator
altist.o1964ta qua pleas altoAltist, Bratschistalto-player, violistjoueur d'altosuonatore di viola da braccioel que toca la violaальтистal'tist
amarilis.o1929bulbo planto kun granda, bela flori ye dolcega odoro; l'amariliso kultivesas en la gardeniAmaryllisamaryllisamaryllisamarilliamarilisамариллисamarillis
amb.a1947la du kunebeidebothles deuxambedue, ambo, i dueambos, entrambos, los dosобаoba
amelior.ar {tr}1958igar plu bona, bonigarbessernto ameliorate [improve tr.]améliorermiglioraremejorarулучшитьNA
anamnez.ar {tr}1929explorar la pasinta korpostando sanesala di persono kuracenda: anamnezar malada persono es grava medicinala funcionoAnamnese, Rückerinnerung ausübento make an anamnesisfaire l'anamnésieeffettuare una anamnesihacer una anamnesisсделать анамнезsdyelat' anamnyez
anorak.o1979Vesto kurta kun kapuco portata en diversa landi, ed inter altri da skierianorakanorakanorakanorakanorakкурткаNA
anterior.a1951antea, avana, do pri tempo e spacovorher, früher, vorheriganterior, previousantérieuranterioreanteriorпрежнийNA
antibiotik.o1979substanco medikala uzata por inhibar la kresko di, o destruktar, mikro-organismi qui esas la kauzo di morbi infektivaAntibiotikumantibioticsantibiotiqueantibioticoNAантибиотикantibiotik
antibiotik.a1979 antibiotischantibioticantibiotiqueNAantibioticoантибиотическийNA
anticiklono1949atmosferala centro alta-presaNAanticycloneanticycloneNAanticiclónантициклонanticiklon
antiquar.a1949 antiquarischantiquarianantiqueNAantiquarioантикварныйNA
antirin.o1949genero di skrofulacei
antisept.a1949antiseptiantaNAantisepticantiseptiqueNAantisépticoантисептическийantisyeptichyeskiy
antus.o1949ucelo-speco
anul.ar {tr}1949deklarar kom nevalidaannullieren, als ungültig erklärento annulannulerannullareanular.аннулироватьannulirovat'
apen1929(ultre: apene): depos tre kurta tempo; preske nekaum, schwerlichhardly, scarcelyà peineappenaapenasвряд лиvryad li
apreci.ar {tr}1950vidar ed intelektar la valoro ed importo di ulo, judikar segun la meritowüdigento appreciateapprécierapprezzareapreciarценитьcyenit'
aproxim.ar {tr}1926establisar, determinar, ne rigoroze ed exacte segun cienco, ma nur proxime, cirkume: kalkulo, valoro, formulo, solvo aproximesasannähernd angeben, annähernto approximateapprocher, évaluer approximativementappressare, approssimare, avvicinareaproximar, acercarприближатьсяNA
artileri.o1949(vice: artilrio)ArtillerieartilleryartillerieNAartilleríaартиллерияNA
artizan.o1951industrial o mi-industriala laboristo, maxim multakaze habila pri sua mestiero; l'artizano praktikas sua profesiono sive sen helpero sive helpata da kelka kompani, sen esar guvernata da patronoHandwerker, Kunstarbeiterartisan, mechanicartisanartigianoartesanoремесленникryemyeslyennik
aspirin.o1951acido acetil-salicila medicinale uzata kontre febro e doloriaspirinaspirinaspirinaspirinaspirinаспиринaspirin
asterisk.o1926steleto (*) por markizar vorti propozita, ne ja adoptita dal kompetent autoritato, anke por markizar historiala formo supozitaSternchenasteriskastérisqueasteriscoasteriscoзвездочкаzvyezdochka
atach.ar {tr}1951forte juntar (kozi o personi)anschliessen, attachieren, beigesellento attachattacheradjuntarattaccare (unire)приложить, прилагать, придаватьNA
atelier.o1929loko en qua laboras piktisto, skultisto, fotografisto, artizanoAtelieratelier (workshop), studioatelierstudio, bottegaestudio, tallerательеatyel'ye
atitud.o1950mentala posturo: vere, il montras nobla atitudoHaltung, Verhaltenattitudeattitudeattitudineactitudотношение, позицияOtnoshyeniye
atol.o1929koralia insuloAtoll, ringförmige Koralleninselatollatollatolloatolатоллatoll
auspici.o1929(vice: auspico) predico ek la flugo o la kanto dil uceli (en Roma antiqua)Anzeichen, Auspiziumauspice(s), favourable omenauspiceauspizioauspicioпредзнаменованиеNA
autobus.o1926omnabusa automobiloAutobusbus, omnibusautobusautobusautobusавтобус, омнибусavtobus, omnibus
auxiliar.a1951helpala, helpantahilfs-auxiliaryauxiliareausiliareauxiliarвспомогательныйvspomogatyel'njy
avion.o1951(ultre: aeroplano)Flugzeug, Aeroplanaeroplaneaéroplane, avionaeroplanoaeroplano, aviónсамолет, аэроплан [DG]NA
bej.a1951sablo-kolorasandfarben, beigebeigebeigebigiobeige, castaño claroбежевыйbyezhyevjy
bukmaker.o1925profesionisto dil pariado ye kavalo-konkurso-kuriBuchmacherbookmakerbookmakerbookmakerel que haceбукмекерbukmyekyer
centi-1955prefixo indikanta la centima parto [Note: this means that some of the roots beginning centi- given in Dyer have now become compounds, i.e. those roots have ceased to exist / Notez: ico implikas ke ula di la radiki en Dyer qui komencas per centi- es nun derivuri, to es, ta radiki cesis existar.]hundert-cent-cent-NAcent-санти-NA
certen.a1954inter ula e certa, preske certa, certatragewiss (mehr oder weniger sicher)certaincertaincerto (un certo...), alcuno, talunocierto (dia, persona o cosa)определённыйNA
certifik.ar {tr}1926atestar ulo kom certa, kom autentikazertifizieren, beglaubigen, verbürgen, bescheinigento certifycertifiercertificarecertficar (declarar auténtico)сертифицироватьsyertificirovat'
champinion.o1926genero de fungi dil familio agaricenei, manjeblaChampignonmushroom, champignonchampignon de couche, psalliotefungoseta, hongo comestibleшампиньонNA
dekalkomani.o1925transporteso di imaji kolorizita ad-sur surfaco (ex. porcelano, papero) qua retenas lia stampuroAbziehbildtransfer (picture)décalcomaniecalcomania (Melzi)calcomaniaпереводная картинкаNA
delegacion.o1955delegitaroDelegation, Abordnungdelegationdélégationdelegazionedelegaciónделегацияdyelyegaciya
distint.a1925markizita da specala karakterodeutlich (hervorgehoben), bestimmtdistinctdistinctdistintodistintoясныйNA
dolar.o1956monet-uno en Usa, Kanada,...Dollardollardollardolarodólarдолларdollar
eficient.a1928produkuktanta la maxim granda rezultajo dezirita po la minima energio-spensowirksam, wirkendefficientefficientefficienteeficienteэффективныйeffyektivnjy
ekologi.o1927cienco di relati inter la organismi e la medio en qua li vivas, kun la cirkonstanci organika e ne-organika di la existoÖkologieecologyécologieecologiaecologiaэкологияNA
ekonomik.o1924cienco e teorio di la ekonomioWirtschafstlehre, Nationalökonomieeconomicséconomique, économie (science)economia (scienza)económica, economica, cienca económicaучение об экономикаNA
elabor.ar {tr}1931produktar per laboro, precipue pri mentala produkturi, a qui on aplikas diligenteso e sorgoausarbeitento elaborateélaborerelaborareelaborarразработатьrazrabotat'
elektronik.o1971 ElektronikelectronicsélectroniqueNAelectrónicaэлектроникаelyektronika
elevator.o1979aparato por elevar od abasar vertikale homi o kozi de ula etajo ad altraAufzugelevator, liftélévateurelevatoreelevadorлифтlift
em.o1971(ultre: skopo) finala punto vizata (intencata)Ziel (nicht Zweck)aimbutmeta, miratérmino, blanco, meta.цельcyel'
enzim.o1927fermento solveblaEnzymenzymeenzymeenzimaenzimaэнзимNA
eon.o1971evo dil universo, kosmal e geologiala cikloÄon, ZeitaltereonéoneraeraэпохаNA
equi-1927prefixo ciencala signifikanta "egala" [Note: this officializes the asterisked reference in Dyer / ico oficaligas la refero asteriskizita en Dyer.]equi-, gleich-equiéqui-, égalequi-equi-, igualэкви-ekvi-
eshelon.o1926kombatala formacuroStaffelstellung (miltärich)echelon(-order)échelonscalinoescalónNANA
exasper.ar {tr}1925bitrigar la humoro per troa iritoaufregen (sehr stark), reizento exasperateexaspéreresasperareexasperarраздражатьrazdrazhat'
formulari.o1925modela imprimuri plenigendaFormular, Vordruckform (to be filled in)formulaireNAformulárioформулярNA
futbal.o1979sportoFussballfootballfootbalcalciofúbolфутболfutbol
hiper-1928prefixo qua signifikas "super, trans, ecese"über, übermässig, übertriebenover, excessively, hyper-au-dessus, au-dlà, à l'excèspor encima, más allá, con excesoNAгипер-giper-
hobi.o1971temo od okupajo preferata qua ne esas la profesiono o laboro precipuaLieblingsbeschäftigunghobbydada, violon d'Ingrespassionecomidilla.хоббиkhobbi
ignor.ar {tr}1929refuzar saveskar, konoceskar; vole ne-savar, vole ne-konocarignorierento ignoreignorerignorareignorar.игнорироватьignorirovat'
-ivor-1926sufixo qua signifikas "qua nutras su ye..."
kidnap.ar {tr}1971raptar infanto o homo, generale por postular ransonoentführento kidnapkidnapperrapiresecuestrar.похищатьpokhishchat'
poli-1928ciencala prefixo = multa-
propagand.ar {m}1979difuzar informi e/o opinioni por persuadar altri adoptar la sama kredi ed opinioni. Antee "propagar" uzesis kun du senci: "genitar" e "propagandar". "Propagar" restas nur por la senco "genitar"propagierento spread propaganda, to propagandisefaire de la propagandefar propagandapropagarпропаганди́роватьNA
pund.o1979unajo di monetaro britanianaPfund sterlingpound sterlinglivre sterlinglibbra sterlinalibra esterlinaФунт стерлинговfunt styerlingov
radar.o1979aparato, detektoro, qua emisas fasko de ondi elektro-magnetala tre kurta, e recevas olua eko, tale posibligante determinar la direciono e la disto di ula objektoradarradarradarradarradarрадарradar
radioaktiv.a1958 radioaktivradioactiveradio-actifradioattivoradioactivoрадиоактивныйNA
repas.ar {tr}1926glatigar linjo, stofi per varma ferobügeln, plättento smooth, ironrepasserNAplancharгладитьNA
sandwich.o1979loncho dina de shinko, edc. inter du pan-lonchi dina, di qua la facio qua kontraktas kun la shinko es normale butrizitasandwichsandwichsandwichpanino imbottitosandwichсэндвич, бутербродNA
stereofoni.o1979riprodukto di sono (de radio, magnetofono, edc.) por donar efekto realatra uzante du lautparoliloNAstereophonystéréophonieNAstereofoniaNANA
suvenir.o1979objekto, donacajo qua memorigas ulu, qua igas pensar ad antea evento o periodoAndenkensouvenirsouvenirricordoregalo de recuerdoсувенирsuvyenir
telekomunik.o1979ensemblo dil tekniki por trans-sendar informi ye disto (radio-komuniko, telegrafo, telefono, televiziono, tele-imprimo)TelekommunikationtelecommunicationtélécommunicationNAtelecomunicaciónтелекоммуникацияNA
televizion.o1958 FernsehempfängertelevisiontélévisiontelevisionetelevisionтелевизорNA
yogurt.o1979lakto koagulinta per fermento specala veninta de BulgariaJoghurtyoghurtyaourtiogurtyogurйогуртyogurt

Kun helpo da la Pons vortaro ed IATE